Η ολοσωματική υπερθερμία στην αντιμετώπιση του καρκίνου

«Δώσε μου τη δύναμη να προκαλέσω πυρετό και θα θεραπεύσω όλες τις ασθένειες»
ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ, Ιατρός – Φιλόσοφος (540 – 480 π.Χ.)

Η θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου αποτελεί επί σειρά αιώνων μια από τις βασικότερες επιδιώξεις στην ιατρική επιστήμη. Σήμερα, στο θεραπευτικό οπλοστάσιο της ογκολογίας, μαζί με τη χειρουργική, τη χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία, έρχεται να προστεθεί και η περθερμία, η χρήση της οποίας έχει αναφερθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια σε αρχαίους παπύρους. Ο σκοπός της συνεργιστικής δράσης της τεχνικής αυτής ταυτίζεται με τους στόχους των παραπάνω μεθόδων, που δεν είναι άλλος από την καταστροφή (απόπτωση) των καρκινικών κυττάρων και τη συνακόλουθη συρρίκνωση του όγκου.

Σήμερα, υπάρχουν αρκετές διαφορετικές τεχνικές παραλλαγές και μέθοδοι εφαρμογής της υπερθερμίας, οι κυριότερες των οποίων είναι:
Α) Η περιοχική (τοπική) για την αντιμετώπιση του όγκου, που επιτυγχάνεται με τη στοχευμένη υπερθέρμανσή του εντός ηλεκτρομαγνητικού πεδίου
Β) Η διεγχειρητική που γίνεται κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων για καρκίνο
Γ) Η ολοσωματική, η οποία χωρίζεται στην ενδιάμεση (moderate) – που γίνεται προκαλώντας τεχνητά άνοδο της θερμοκρασίας του σώματος σε θερμοκρασίες μεταξύ 39 και 39,5οC – και στην ακραία (extreme) – σε θερμοκρασία μέχρι και 42°C.

Διενέργεια ολοσωματικής υπερθερμίας

Πιο συγκεκριμένα, η ενδιάμεση (moderate) ολοσωματική υπερθερμία είναι μια τεχνική που «πυροδοτεί» την ανοσοποιητική αντίδραση του σώματος ύστερα από πυρετό. Με άλλα λόγια, είναι ένας τρόπος εκπαίδευσης, αλλά και «αναζωογόνησης» του ανοσοποιητικού συστήματος του ίδιου του οργανισμού του ασθενούς στο να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει από μόνος του την κακοήθη νόσο.
Κατά την τεχνική της ενδιάμεσης ολοσωματικής υπερθερμίας, αποβλέπουμε στο να επιτευχθούν θερμοκρασίες πυρετού μεταξύ 39 και 39,5οC θερμαίνοντας τον κορμό-πυρήνα του σώματος (που τοποθετείται μέσα σε ειδικό μηχάνημα, το οποίο εκπέμπει υπέρυθρη ακτινοβολία), προκειμένου να πετύχουμε:
Α) Την ανοσοδιέγερση – ενεργοποίηση των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος
Β) Την ειδική ανοσοανταπόκρισή τους εναντίον των καρκινικών κυττάρων του όγκου.

Με άλλα λόγια, «εκπαιδεύουμε» τον ίδιο τον οργανισμό στο να αντιμετωπίζει από μόνος του τα ίδια του τα καρκινικά κύτταρα ως ένα ξένο σώμα.

Η ανοσοδιέγερση που προκαλείται από την ενδιάμεση ολοσωματική υπερθερμία οφείλεται:
Α) Έμμεσα, στην αύξηση του trafficking των λεμφοκυττάρων στο περιβάλλον του όγκου μέσω των τριχοειδών αγγείων, στην αύξηση των Heat Shock πρωτεϊνών και στην αύξηση της βιολογικής δράσης των ιντερφερονών και των διαφόρων άλλων βιολογικών τροποποιητών, όπως είναι οι κυτοκίνες ιντερλευκίνη Ι και ΙΙ, οι οποίες διεγείρουν την ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση των Β-λεμφοκυττάρων, τη δράση των μακροφάγων και την παραγωγή και άλλων κυτοκινών.
Β) Άμεσα, στην ίδια την αύξηση των λεμφοκυττάρων των μονοκυττάρων και των Natural Killers (μέσω της διέγερσης από τις ιντερλευκίνες), της αύξησης του ΤΝF (Τumor Necosis Factor) και της ανοσοποίησης μέσω κατεχολαμινών, GH και β-ενδορφινών. Η ενδιάμεση ολοσωματική υπερθερμία συνήθως γίνεται την επομένη της χημειοθεραπείας ημέρα, ώστε να αναγνωρίζονται από το ενεργοποιημένο ανοσοποιητικό σύστημα τα αποπτωτικά καρκινικά κύτταρα από τους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες, ενώ για τη συγκεκριμένη μέθοδο δεν απαιτείται νάρκωση από αναισθησιολόγο.

Ωστόσο, η παρουσία του αναισθησιολόγου είναι απαραίτητη για την αρακολούθηση των ζωτικών λειτουργιών του οργανισμού του ασθενούς καθʼ όλη τη διάρκειά της, για την ενυδάτωσή του, καθώς και για την υποστηρικτική αγωγή αυτού εφόσον χρειαστεί.

Οι επιπλοκές-παρενέργειες της ενδιάμεσης ολοσωματικής υπερθερμίας είναι εξαιρετικά σπάνιες, γιατί ο ασθενής συνεργάζεται και προειδοποιεί εγκαίρως, ενώ τα μηχανήματα είναι υψηλής τεχνολογίας με σύγχρονα συστήματα monitoring για να παρακολουθείται η όλη διαδικασία παράλληλα με τη διενέργειά της. Τις επόμενες ημέρες, μπορεί να εμφανιστούν μεμονωμένα και σποραδικά συμπτώματα που οφείλονται στην έκκριση των βιολογικών τροποποιητών στο σώμα του ασθενούς από την ίδια τη θεραπεία, τα οποία διαρκούν ελάχιστες ώρες ή σπανιότατα ημέρες. Ως τέτοιες παρενέργειες μπορεί να αναφερθούν μια περιστασιακή «γριππώδης» αντίδραση, ήπια ναυτία, σπάνια τάση για έμετο, περιστασιακά διάρροια, ελαφρός πυρετός, πιθανώς ελαφρά υπόταση και ενδεχομένως ελαφρά απώλεια βάρους.
Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα της υπερθερμίας γενικά, αλλά και ειδικότερα της ενδιάμεσης ολοσωματικής υπερθερμίας, είναι – όπως προκύπτουν και από τη διεθνή κλινική εμπειρία – η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών μέσα από τη βελτίωση της γενικότερης κλινικής τους κατάστασης, η αύξηση του αριθμού των υφέσεων της νόσου και η μεγαλύτερη διάρκεια του χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί από την ύφεση μέχρι την επανεμφάνισή της. Από την εμπειρία του εξωτερικού, διαθέτουμε επίσης πληθώρα δημοσιευμένων μελετών με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την εφαρμογή της μεθόδου.
Συγκριτικές μελέτες, κυρίως ξενόγλωσσες, που βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν τελειώσει, επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητά της, ενώ σχεδόν όλες αναγνωρίζουν το πρόσθετο όφελος που αυτή προσφέρει όταν συνδυάζεται με τις καθιερωμένες μεθόδους αντιμετώπισης του καρκίνου (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία και ανοσοορμονοθεραπεία).
Στο εξωτερικό, εφαρμόζεται και σε Πανεπιστημιακές Κλινικές σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία, αλλά και στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία, στο Ισραήλ, στην Κίνα, στην Τουρκία κ.λπ. Στην Ολλανδία, μάλιστα, αποτελεί εξειδίκευση στην ειδικότητα της Ακτινο-θεραπευτικής – Ογκολογίας, η εκπαίδευση της οποίας διαρκεί ένα έτος.
Κοινός φορέας για ιδιώτες ιατρούς στην υπερθερμία εδώ στην χώρα μας είναι η Ελληνική Εταιρία Υπερθερμικής Ογκολογίας, της οποίας πρόσφατα ολοκληρώθηκε η ίδρυση και στην οποία ιδρυτικά μέλη τελούν πολλοί καθηγητές Ιατρικής Πανεπιστημίων όλης της χώρας, διακεκριμένοι Διευθυντές ΕΣΥ, αλλά και ιδιώτες ιατροί.